Kategoria: Zbiorowa mogiła wojenna
Na terenie gminy, w miejscowości Trzebuska w 1944 roku funkcjonował obóz NKWD. Podczas kilku miesięcy działania obozu więziono tutaj kilka tysięcy ludzi. Więźniowie skazani na śmierć byli rozstrzeliwani w lesie. W 1990 roku Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiego – Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie rozpoczęła śledztwo w sprawie obozu. W wyniku podjętych poszukiwań odnaleziono szczątki 17 osób, które po przeprowadzeniu specjalistycznych badań zostały pochowane w jednej wspólnej mogile w Turzy.
W wyniku starań władz i miejscowych działaczy społecznych na miejscu pochówku wzniesiono pomnik odsłonięty 22 października 1995 roku. Mogiła otoczona jest kamiennym obramowaniem i pokryta granitową płytą. Na wysokim krzyżu umieszczono tablicę:
TU W ZBIOROWYCH MOGIŁACH
SPOCZYWAJĄ OFIARY LUDOBÓJSTWA OKRESU STALINOWSKIEGO.
POLACY Z ZIEM WSCHODNICH I OKOLIC, ŻOŁNIERZE I OFICEROWIE WP I AK, UKRAIŃCY,
BIAŁORUSINI, WĘGRZY. LITWINI I INNI.
ZAMORDOWANI W MIESIĄCACH VIII – X 1944R. PRZEZ SPECJALNĄ GRUPĘ NKWD
STACJONUJĄCĄ PRZY SZTABIE DOWÓDCY 1 FRONTU UKRAIŃSKIEGO
MARSZAŁKA IWANA KONIEWA
CZEŚĆ I CHWAŁA MĘCZENNIKOM
TURZA K/SOKOŁOWA POŚWIĘCENIE KRZYŻA 13.09.1985R.
ŻOŁNIERZOM PODOKRĘGU
KRYPT. „WODA” RZESZÓW.
Krzyż ustawiony jest z tyłu płyty pamiątkowej, natomiast z przodu na specjalnej podstawie ustawiona jest granitowa tablica poświęcona pamięci jedynych zidentyfikowanych ofiar spoczywających w tej mogile. Ma ona treść:
TU SPOCZYWAJĄ ŻOŁNIERZE ARMII KRAJOWEJ PLACÓWKI ROPCZYCE
PPOR. ZDZISŁAW BRUNOWSKI PS. „CYGAN”
KPR. ZDZISŁAW ŁASKAWIEC PS. „MONTER”
PCHOR. EUGENIUSZ ZYMRÓZ PS. „MACEDOŃCZYK”
ZAMORDOWANI JESIENIĄ 1944R. PRZEZ N K W D.
Na prawo od opisanej powyżej mogiły, umieszczony jest symboliczny akcent centralny. Pod wysokim krzyżem umieszczona jest rzeźba z białego betonu przedstawiająca pięć par rąk skrępowanych drutem kolczastym. Przed pomnikiem, na metalowym postumencie, umieszczona jest granitowa tablica o treści:
PAMIĘCI OFIAR TERRORU STALINOWSKIEGO
WIĘŹNIÓW OBOZU ŚLEDCZEGO 1 FRONTU UKRAIŃSKIEGO W TRZEBUSCE
ZAMORDOWANYCH W TYM LESIE W 1944R.
Ciągi piesze, podczas remontu w 2023 roku, wyłożone zostały kostką granitową. Całość upamiętnienia, zajmująca powierzchnię 215 m2, otoczona jest niskim ogrodzeniem z drewnianych żerdzi na betonowych słupkach.
15 września 2002 roku do mogiły dochowano ostatnie szczątki odnalezione podczas badań. Tym samym liczna spoczywających w mogile wynosi 18 osób.
Lokalizacja: Turza, gmina Sokołów Małopolski
GPS: 50.225190, 22.077314