Kategoria: Zbiorowa mogiła wojenna
W nocy z 24 na 25 czerwca 1943 roku oddział SS wymordował mieszkańców dworu, którego właścicielem był Zbigniew Horodyński. W ciągu nocy zginęło 17 osób, mieszkańców oraz gości właścicieli. Rankiem Niemcy wykopali w ogrodzie dworu wspólny grób, w których złożono zwłoki pomordowanych osób. W tym czasie odnaleziono dwie osoby z obsługi dworu, które ukryły się w zieleni otaczającej budynek. Aby zlikwidować świadków mordu obie osoby rozstrzelano nad otwartym jeszcze grobem. Wśród zamordowanych było 13 kobiet i 2 dzieci. Grób nadal znajduje się na terenie przydworskim. Urządzenie nagrobka zajmuje powierzchnię 30 m2. Ziemny mogiłę otacza ozdobne ogrodzenie na betonowym murku. W centrum ustawiony jest nagrobek lastrykowo – betonowy. Na kolumnie z lewej strony wyryto napis:
TU SPOCZYWAJĄ POMORDOWANI PRZEZ HITLEROWCÓW
W ZBYDNIOWSKIM DWORZE 24.VI.1943R.
WIECZNĄ RADOŚĆ DAJ IM PANIE.
Obok umieszczony jest krzyż na lastryku. W centralnej części, na pięciu długich tabliczkach z czarnego szkła wyryto dane spoczywających tutaj osób. Za nagrobkiem ustawiony jest wysoki metalowy krzyż. Wejście na teren mogiły wiedzie przez niewielką bramkę. Na filarze ustawionym z prawej strony umieszczone są dwie tablice epitafijne z czarnego granitu:
GRÓB 19 OSÓB ZABITYCH PRZEZ HITLEROWCÓW W ZBYDNIOWSKIM DWORZE.
RODZINA CHORODYŃSKICH, GOŚCIE I PRACOWNICY.
ANDRZEJ I ZBIGNIEW CHORODYŃSCY
LAT 19 I 21
ŻOŁNIERZE AK
ZGINĘLI W POWSTANIU WARSZAWSKIM – 1944R.
POCHOWANI W WARSZAWIE.
Wymienieni na tablicy byli synami właścicieli dworu. Byli obecni w domu w czasie zamordowania pozostałych mieszkańców. Ocaleli ukryci na strychu.
Pomimo faktu, że synowie właścicieli majątku byli członkami ruchu oporu. Napaść na mieszkańców dworu nie była akcją pacyfikacyjną, ale zwykłym bandyckim mordem, którego celem było zagarnięcie majątku. W związku z tym władze niemieckie przeprowadziły komisyjne dochodzenie, mające wyjaśnić przyczyny i okoliczności mordu. Oczywiście nie doprowadziło ono do ukarania winowajców, jednak jest to fakt znamienny. Mogiła został urządzona staraniem jedynego ocalałego członka rodziny Dominika Chorodyńskiego, troską otacza ją także obecny właściciel dworu.
Lokalizacja: Zbydniów, gmina Zaleszany
GPS: 50.635907, 21.925889