Używamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Zapoznaj się z naszą polityką prywatności.

Jagiełła – Niechciałki – cmentarz ofiar II wojny światowej

Ewidencja pochowanych

Kategoria: Cmentarz wojenny


Samodzielny cmentarz usytuowany jest w lesie. Całość cmentarza, zajmującego powierzchnię 38 arów, otoczona jest ogrodzeniem z betonowych elementów na cokole z tego samego materiału. Wejście wiedzie przez metalową bramę z napisem na frontonie:

 

CMENTARZ WOJENNY OFIAR HITLERYZMU 1939 – 1945.

 

W 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywa tutaj 5 672 ofiar, w tym 132 osób zidentyfikowanych. Pochowano tutaj:

– 4 985 niezidentyfikowanych jeńców radzieckich zamordowanych o obozie funkcjonującym podczas wojny w miejscowości Wólka Pełkińska,

– 471 (w tym 72 znanych z nazwiska) Polaków, Żydów, Cyganów i Ukraińców zamordowanych podczas okupacji,

– 25 żołnierzy niemieckich oraz 1 cywil poległych podczas wojny,

– 15 nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego,

– 176 (w tym 33 zidentyfikowanych) żołnierzy Armii Radzieckiej poległych podczas walk w 1944 roku
i ekshumowanych na cmentarz z sąsiednich miejscowości.

Wszystkie mogiły mają formę betonowych obramowań wypełnionych ziemią. Na jednej z mogił niewielka tabliczka imienna ufundowana przez rodzinę pochowanych. Większość mogił posiada jedynie niewielki betonowy cokolik, na którym umieszczona jest tabliczka z wyrytym symbolem OT – ofiary terroru. Na jednej z mogił zbiorowych, przy bocznej ścianie, umieszczony jest wysoki metalowy krzyż a obok niego betonowy, pobielany ostrosłup z metalową tabliczką:

 

POLEGLI W LATACH 1939 – 1945

SOWIECI, ŻYDZI, CYGANIE, POLACY, UKRAIŃCY.

 

Obok ustawiona jest marmurowa, stylizowana macewa z gwiazdą Dawida z ogólną inskrypcją pamiątkową o treści:

 

PAMIĘCI 375 ŻYDÓW OBYWATEKI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 

Z POWIATÓW JAROSŁAWSKIEGO, ŁAŃCUCKIEGO, PRZEWORSKIEGO I RZESZOWSKIEGO

ORAZ ZE STALOWEJ WOLI

ZAMORDOWANYCH W LATACH 1939 – 1945

KTÓRYCH CIAŁA SPOCZYWAJĄ NA TUTEJSZYM CMENTARZU

NIECH ICH DUSZE ZOSTANĄ WPLECIONE W WĘZEŁ ŻYCIA WIECZNEGO.

 

Poniżej inskrypcja w języku hebrajskim i angielskim.

Druga ogólna tablica pamiątkowa umieszczona jest na niewielkim betonowym postumencie, na szczycie wyłożonym płytkami mrozoodpornymi. Płyta ufundowana w 1979 roku została kilka lat temu odnowiona bez zmiany treści, która brzmi:

 

CMENTARZ OFIAR HITLERYZMU W JAGIELLE – NIECHCIAŁKACH 1939 – 1945.

MOGIŁA ZBIOROWA PONAD 5OOO ISTNIEŃ LUDZKICH

ZAMORDOWANYCH W OBOZIE PRZEJŚCIOWYM

DLA ŻOŁNIERZY RADZIECKICH W WÓLCE PEŁKIŃSKIEJ.

OBOK GROBÓW ŻOŁNIERSKICH

SPOCZYWAJĄ POMORDOWANI W TYM REJONIE POLACY, ŻYDZI I CYGANIE.

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI.

PATRONAT SZKOŁA PODSTAWOWA W JAGIELLE

ZARZĄD CMENTARZAMI URZĄD GMINY W TRYŃCZY

LIPIEC 1979.

 

Na cmentarzu ustawionych jest kilka wysokich, symbolicznych macew poświęconych pamięci pochowanych tutaj Żydów, ekshumowanych z miejsc kaźni i pochówku. Trzy z tablic zostały wzniesione w latach 2016 i 2020 z inicjatywy Stowarzyszenia Centrum Badań nad Zagładą Żydów, z udziałem środków prywatnych darczyńców oraz dzięki wsparciu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Na pierwszej tablicy wyryto inskrypcję:

 

ZIEMIO NIE KRYJ MOJEJ KRWI IŻBY KRZYK MÓJ NIE USTAWAŁ/HIOB 16.18/

PAMIĘCI ŻYDÓW OFIAR ZAGŁADY ZAMORDOWANYCH W CHODACZOWIE W 1942 R.

EKSHUMOWANYCH I PRZENIESIONYCH NA TUTEJSZY CMENTARZ W 1947 R.

TU SPOCZYWAJĄ: B.P.

ADELA WURSTEL, LAT 35

SAMUEL WURSTEL, LAT 13

ORAZ OSIEM OSÓB NARODOWOŚCI ŻYDOWSKIEJ ZAMORDOWANYCH W LESIE KOŁO TRYŃCZY

 

Poniżej inskrypcja po hebrajsku.

Kolejna tablica poświęcona jest pomordowanym w Gniewczynie Łańcuckiej:

 

ZIEMIO NIE KRYJ MOJEJ KRWI IŻBY KRZYK MÓJ NIE USTAWAŁ/HIOB 16.18/

PAMIĘCI ŻYDÓW ZAMORDOWANYCH JESIENIĄ 1942 R. W GNIEWCZYNIE ŁAŃCUCKIEJ

EKSHUMOWANYCH I PRZENIESIONYCH NA TUTEJSZY CMENTARZ W 1947 R.

TU SPOCZYWAJĄ: B.P.

LEJB TRYNCZER I JEGO ŻONA SZEINDLA ORAZ ICH SYNOWIE LEJB I LEJZOR

SYMCHA ADLER I JEGO ŻONA GITLA Z SANDMANÓW

ICH DZIECI SZYMON, JÓZEF I NUCHEM I ARON ZWANY URYSIEM

ORAZ DWIE OSOBY NIEZNANE Z NAZWISKA

 

Poniżej inskrypcja po hebrajsku.

Trzecia tablica upamiętnia pomordowanych w różnych miejscowościach:

 

ZIEMIO NIE KRYJ MOJEJ KRWI IŻBY KRZYK MÓJ NIE USTAWAŁ/HIOB 16.18/

PAMIĘCI ŻYDÓW OFIAR ZAGŁADY ZAMORDOWANYCH W DĘBOWIE W 1942 R.

EKSHUMOWANYCH I PRZENIESIONYCH NA TUTEJSZY CMENTARZ W 1947 R.

TU SPOCZYWAJĄ: B.P.

WOLF WURSZTEL, LAT 55

HELA WURSZTEL, LAT 50

CHANA WURSZTEL, LAT 32

CYMA WURSZTEL, LAT 31

LEA WURSZTEL, LAT 33

ORAZ IZAAK MOJŻESZ ZACHARHAFT, LAT 30 ZABITY W BIAŁOBOKACH

I SZEŚCIU ŻYDÓW ZAMORDOWANYCH W 1942 R. W GROMADZIE GAĆ

 

Po lewej stronie tablicy inskrypcja po hebrajsku.

Kolejna z tablic upamiętnia ofiary pomordowane m.in. w Kańczudze:

 

ZIEMIO NIE KRYJ MOJEJ KRWI IŻBY KRZYK MÓJ NIE USTAWAŁ/HIOB 16.18/

PAMIĘCI ŻYDÓW ZAMORDOWANYCH W SIERPNIU 1942 R. ORAZ 31 MARCA 1945 R. W KAŃCZUDZE

EKSHUMOWANYCH I PRZENIESIONYCH NA TUTEJSZY CMENTARZ W 1947 R.

TU SPOCZYWAJĄ: B.P.

IZRAEL EIZIG, LAT 35

CHANA KRIEGER, LAT 20 I JEJ NIENARODZONE DZIECKO

DAWID KRIEGER, LAT 21

PINA KRIEGER, LAT 16

JAKUB KRIEGER, LAT 19

SIMON KRIEGER

FEJWEL JAKUBES, LAT 38

DORA BERGMAN, LAT 32

MINDLA SALZMAN, LAT 55

BERNARD ZWANZIGER, LAT 26

IZYDOR REITZFELD

DEBORA EISMAN (RISMAN)

ZAMORDOWANI W 1945 R. 

ORAZ 72 NIEZNANE Z IMIENIA I NAZWISKA OSOBY ZAMORDOWANE W 1942 R.

 

Po prawej stronie tablicy inskrypcja po hebrajsku.

Ostatnia z tablic, wykonana z ciemnego granitu z godłem na szczycie, została ustawiona w 2023 roku staraniem Instytutu Pamięci Narodowej. Na tablicy wyryto inskrypcję:

 

PAMIĘCI ŻYDÓW OBYWATEKI II RZECZYPOSPOLITEJ

ZAMORDOWANYCH W MARKOWEJ W LATACH 1942 – 1944

PRZEZ FUNKCJONARIUSZY NIEMIECKICH FORMACJI OKUPACYJNYCH

EKSHUMOWANYCH Z MIEJSC KAŹNI I PRZENIESIONYCH NA TEN CMENTARZ W 1947 R.

TU SPOCZYWAJĄ BŁOGOSŁAWIONEJ PAMIĘCI

ZAMORDOWANI Z RODZINĄ ULMÓW

SAUL GOLDMAN   MECHEL GOLDMAN   JOACHIM GOLDMAN   BARUCH GOLDMAN

MOJŻESZ FAJWEL GOLDMAN   GOŁDA (GIENIA) GRÜNFELD   LEA FIDNER   RESZLA (REISZEL) DIDNER

ORAZ

MASIA GRINBAUM   ROJZA GRINBAUM   RYFKA GRINBAUM   SZLOMA LOBERFELD

LEJZOR LOBERFELD   HADASA MILLER   SZMUL TENCER

I 34 OSOBY NIEZNANE

INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ 2023

 

Poniżej inskrypcja po hebrajsku.

Obok pomnika centralnego, na ogrodzeniu cmentarza umieszczona jest tablica wykonana z inicjatywy Stowarzyszenia „Dom Pamięci – Starszym Braciom w Wierze”, zawierająca myśl Jana Pawła II:

 

TEN NARÓD ŻYŁ Z NAMI PRZEZ POKOLENIA, RAMIĘ W RAMIĘ, NA TEJ ZIEMI, KTÓRA STAŁA SIĘ JAKBY NOWĄ OJCZYZNĄ JEGO ROZPROSZENIA.

TEMU NARODOWI ZADANO STRASZLIWĄ ŚMIERĆ W MILIONACH SYNÓW I CÓREK. NAJPIERW NAPIĘTNOWANO ICH SZCZEGÓLNYM PIĘTNEM.

POTEM ZEPCHNIĘTO DO GETTA W OSOBNYCH DZIELNICACH. POTEM WYWOZONO DO KOMÓR GAZOWYCH ZADAJĄC ŚMIERĆ TYLKO ZA TO,

ŻE BYLI SYNAMI I CÓRKAMI TEGO NARODU. MORDERCY CZYNILI TO NA NASZEJ ZIEMI, MOŻE PO TO, ABY JĄ ZHAŃBIĆ.

ALE NIE NIE MOŻNA ZHAŃBIĆ ZIEMI ŚMIERCIĄ NIEWINNYCH OFIAR. PRZEZ TAKĄ ŚMIERĆ ZIEMIA STAJE SIĘ RELIKWIĄ.

 

Cmentarz, po remoncie przeprowadzonym w 2023 roku, znajduje się w bardzo dobrym stanie technicznym. Wymieniowo wszystkie obramowania mogił. Ziemne przejścia i alejki poddano konserwacji.

 


Lokalizacja: Jagiełła, gmina Tryńcza

GPS: 50.102905, 22.593161